Rada Unii Europejskiej osiągnęła 18 grudnia porozumienie (“generalne stanowisko”) w sprawie wniosku dotyczącego rozporządzenia o opakowaniach i odpadach opakowaniowych. Ma ono zaradzić wzrostowi ilości odpadów opakowaniowych wytwarzanych w UE, a jednocześnie zharmonizować wewnętrzny rynek opakowań i pobudzić gospodarkę o obiegu zamkniętym.
Teresa Ribera Rodríguez, hiszpańska trzecia wiceprzewodnicząca rządu i minister ds. transformacji ekologicznej i wyzwań demograficznych:
W 2021 r. każdy Europejczyk wygenerował 190 kg odpadów opakowaniowych. Liczba ta wzrośnie o prawie 20% do 2030 roku, jeśli sytuacja się nie ulegnie zmianie. Nie możemy na to pozwolić. Dzisiejsze generalne stanowisko daje wyraźny sygnał, że UE jest zaangażowana w ograniczanie i zapobieganie powstawaniu odpadów opakowaniowych ze wszelkich ich źródeł. Rozporządzenie to ma kluczowe znaczenie na naszej drodze do gospodarki o obiegu zamkniętym i Europy neutralnej dla klimatu.
Wniosek uwzględnia pełny cykl życia opakowania. Ustanawia wymogi mające na celu zapewnienie, że opakowania są bezpieczne i przyjazne dla środowiska, wymagając, aby wszystkie opakowania nadawały się do recyklingu, a obecność substancji potencjalnie niebezpiecznych została zredukowana do minimum. Określa również wymagania dotyczące etykietowania mające na celu poprawę poziomu poinformowania konsumentów. Zgodnie z hierarchią postępowania z odpadami, wniosek ma na celu zminimalizowanie wytwarzania odpadów opakowaniowych poprzez ustanowienie obowiązujących celów w zakresie ponownego użycia, ograniczenie niektórych rodzajów opakowań jednorazowego użytku i zobowiązanie podmiotów gospodarczych do zminimalizowania ilości używanych opakowań.
Kiedy opakowania stają się już odpadami, celem wniosku jest zapewnienie, że są one zbierane, sortowane i poddawane recyklingowi zgodnie z możliwie najwyższymi standardami. W tym celu określa kryteria dla systemów rozszerzonej odpowiedzialności producenta i ustanawia przepisy dotyczące gospodarki odpadami, zapewniając jednocześnie państwom członkowskim wystarczającą elastyczność, aby umożliwić utrzymanie istniejących dobrze funkcjonujących już systemów.
Generalne stanowisko posłuży jako mandat do negocjacji z Parlamentem Europejskim w sprawie ostatecznego kształtu przepisów.
Główne zmiany uzgodnione przez Radę
Tekst Rady zachowuje równowagę między ambitnym celem wniosku, jakim jest ograniczenie i zapobieganie powstawaniu odpadów opakowaniowych, a zapewnieniem państwom członkowskim wystarczającej elastyczności we wdrażaniu rozporządzenia.
Zakres rozporządzenia
Rada utrzymała zakres wniosku Komisji, obejmujący wszystkie opakowania, niezależnie od użytego materiału, oraz wszystkie odpady opakowaniowe, niezależnie od ich pochodzenia (w tym przemysł, produkcja, handel detaliczny, gospodarstwa domowe).
Wymogi zrównoważonego rozwoju i opakowania nadające się do recyklingu
Tekst generalnego stanowiska utrzymuje większość wymogów zrównoważonego rozwoju dla wszystkich opakowań wprowadzanych na rynek oraz główne cele zaproponowane przez Komisję.
Wzmocniono wymogi dotyczące obecności niektórych substancji w opakowaniach, wzywając Komisję, wspieraną przez Europejską Agencję Chemikaliów, do przygotowania do 2026 r. sprawozdania na temat obecności substancji potencjalnie niebezpiecznych w opakowaniach w celu ustalenia, czy mają one negatywny wpływ na ponowne użycie lub recykling materiałów bądź czy mają wpływ na bezpieczeństwo chemiczne.
Rada zmieniła propozycję dotyczącą opakowań nadających się do recyklingu. Utrzymując, że wszystkie opakowania wprowadzane do obrotu muszą nadawać się do recyklingu, zgodnie z propozycją Komisji, państwa członkowskie zgodziły się, że opakowania będą uznawane za nadające się do recyklingu, gdy zostaną zaprojektowane do recyklingu materiałowego i gdy odpady opakowaniowe mogą być oddzielnie zbierane, sortowane i poddawane recyklingowi na dużą skalę (ten ostatni warunek będzie miał zastosowanie od 2035 r.).
Generalne stanowisko utrzymuje główne cele na lata 2030 i 2040 w zakresie minimalnej zawartości materiałów pochodzących z recyklingu w opakowaniach z tworzyw sztucznych. Do 2034 r. Komisja będzie musiała dokonać przeglądu realizacji celów na rok 2030 i ocenić wykonalność celów na rok 2040.
Rada uzgodniła również, że saszetki na herbatę i etykiety samoprzylepne na owocach i warzywach muszą nadawać się do kompostowania, wprowadzając możliwość wymagania przez państwa członkowskie, aby inne opakowania (np. saszetki na kawę i lekkie foliowe torby na zakupy) nadawały się do kompostowania w określonych warunkach.
Nowe przepisy ograniczą liczbę zbędnych opakowań, wymagając od producentów i importerów stosowania minimalnych mas i objętości opakowań, z wyjątkiem wzorów opakowań podlegających ochronie.
Cele w zakresie redukcji odpadów opakowaniowych
Zgodnie z wnioskiem Komisji, generalne stanowisko określa ogólne cele w zakresie redukcji odpadów opakowaniowych, w oparciu o ilości z 2018 roku: 5% do 2030 roku, 10% do 2035 roku i 15% do 2040 roku. Cele te zostaną poddane przeglądowi przez Komisję osiem lat po wejściu w życie rozporządzenia.
Rada wprowadziła możliwość określenia przez państwa członkowskie środków zapobiegania powstawaniu odpadów opakowaniowych wykraczających poza wyżej wymienione cele minimalne.
Opakowania wielokrotnego użytku i docelowe poziomy ponownego użycia
Rada utrzymała kryteria Komisji dotyczące definicji opakowań wielokrotnego użytku, wprowadzając minimalną liczbę cykli lub zwrotów w ich użyciu, przy czym minimalna liczba zwrotów dla tektury jest niższa ze względu na specyficzne właściwości tego materiału.
W tekście określono nowe cele w zakresie ponownego użycia i ponownego napełniania opakowań na lata 2030 i 2040. Różne cele mają zastosowanie do dużych urządzeń gospodarstwa domowego, opakowań na żywność i napoje na wynos, napojów alkoholowych i bezalkoholowych (z wyłączeniem wina), opakowań transportowych (z wyłączeniem opakowań używanych do transportu towarów niebezpiecznych lub sprzętu wielkogabarytowego oraz opakowań elastycznych mających bezpośredni kontakt z żywnością) oraz opakowań zbiorczych. Opakowania kartonowe są również zwolnione z tych wymogów. Wprowadzono nową możliwość dla podmiotów gospodarczych polegającą na tworzeniu grup w celu osiągnięcia celów w zakresie ponownego użycia opakowań na napoje.
Rada zobowiązała Komisję do dokonania przeglądu celów na 2030 r. i na tej podstawie oceny celów na 2040 r. oraz wyłączeń określonych w tym przepisie.
Systemy zwrotu depozytów (DRS)
Zgodnie z nowymi przepisami, do 2029 r. państwa członkowskie muszą zapewnić selektywną zbiórkę co najmniej 90% jednorazowych butelek z tworzyw sztucznych i metalowych opakowań po napojach. Aby osiągnąć ten cel, są one zobowiązane do utworzenia systemów zwrotu kaucji (DRS) dla tych form opakowań. Minimalne wymagania dotyczące DRS nie będą miały zastosowania do systemów już istniejących przed wejściem w życie rozporządzenia, jeśli systemy te osiągną cel 90% do 2029 roku.
Rada dodała zwolnienie z wymogu wprowadzenia DRS dla państw członkowskich, w których wskaźnik selektywnej zbiórki przekroczy 78% w 2026 roku.
Ograniczenia dotyczące niektórych rodzajów opakowań
Nowe przepisy wprowadzają ograniczenia dotyczące niektórych rodzajów opakowań, w tym jednorazowych opakowań z tworzyw sztucznych na owoce i warzywa, żywność i napoje, przyprawy, sosy w sektorze HORECA oraz małe produkty kosmetyczne i toaletowe stosowane w branży hotelarskiej (np. butelki na szampon lub balsam do ciała).
Rada wprowadziła możliwość określenia przez państwa członkowskie wyłączeń w pewnych okolicznościach, w tym w odniesieniu do ekologicznych owoców i warzyw.
Inne przepisy
Inne zmiany uzgodnione przez Radę obejmują dalsze wyjaśnienia dotyczące etykietowania opakowań, zapewniając konsumentom rzetelne poinformowanie o składzie materiałowym opakowań i ich właściwej utylizacji, gdy staną się odpadami. Rada wprowadziła również elastyczne rozwiązania, uwzględniające systemy etykietowania istniejące już w niektórych państwach członkowskich.
Ponadto Rada utrzymała większość obowiązków operatorów, producentów, importerów i dystrybutorów określonych we wniosku Komisji. Wzmocniła natomiast obowiązki dostawców usług logistycznych, zapewniając, by producenci korzystający z takich usług nie unikali obowiązków wynikających z rozszerzonej odpowiedzialności producenta (EPR).
Rada przedłużyła termin stosowania rozporządzenia do 18 miesięcy po jego wejściu w życie
Kolejne kroki
Generalne stanowisko posłuży Radzie jako mandat do negocjacji z Parlamentem Europejskim w sprawie ostatecznego kształtu przepisów. Wynik negocjacji będzie musiał zostać formalnie przyjęty przez Radę i Parlament.
