Nowy raport EEA wskazuje na istotne zagrożenia środowiskowe i zdrowotne związane z polimerami PFAS. Choć przez lata uznawano je za mniej toksyczne, obecna wiedza wymusza zmianę podejścia do ich stosowania i regulacji.
Od ponad dekady związki PFAS znajdują się w centrum zainteresowania regulatorów i środowisk naukowych. Dotąd najwięcej uwagi poświęcano związkom niskocząsteczkowym, takim jak PFOS czy PFOA, które wykazują silną trwałość i zdolność do bioakumulacji. Polimery PFAS – substancje o większej masie cząsteczkowej – uchodziły za mniej problematyczne ze względu na ograniczoną zdolność przenikania do komórek organizmów żywych. Najnowszy briefing Europejskiej Agencji Środowiska (EEA) „PFAS polymers in focus” podważa ten pogląd.
Polimery PFAS stanowią obecnie od 24 do 40% wszystkich PFAS wprowadzanych do obrotu w Unii Europejskiej. Są szeroko stosowane w elektronice, motoryzacji, tekstyliach, materiałach barierowych i powłokach ochronnych. Mimo że ich toksyczność bezpośrednia uznawana jest za niższą, briefing EEA dowodzi, że pełny cykl życia tych materiałów wiąże się z wieloma rodzajami zagrożeń.
Problemy zaczynają się już na etapie produkcji, podczas której stosuje się substancje chemiczne o potencjalnym działaniu toksycznym dla pracowników i środowiska. W trakcie syntezy powstają także różnorodne produkty uboczne, które mogą przedostawać się do otoczenia. Kolejne zagrożenie pojawia się w wyniku degradacji polimerów PFAS, prowadzącej do powstawania mniejszych związków, często bardziej mobilnych i trwalszych w środowisku niż pierwotne polimery. EEA wskazuje również na emisje gazów cieplarnianych oraz substancji niszczących warstwę ozonową w procesach przemysłowych związanych z PFAS.
Dodatkowym problemem jest obecność PFAS w produktach końcowych – często niewidoczna i trudna do identyfikacji. Utrudnia to procesy odzysku i recyklingu, co w dłuższej perspektywie stanowi barierę dla realizacji założeń gospodarki cyrkularnej i strategii zero zanieczyszczeń.
W odpowiedzi na rosnącą presję naukową i społeczną, pięć państw UE – Dania, Niemcy, Holandia, Norwegia i Szwecja – zaproponowało wprowadzenie zakazu stosowania wszystkich PFAS w ramach rozporządzenia REACH. Propozycja obejmuje również związki polimerowe, z ograniczonymi wyjątkami czasowymi dla zastosowań uzasadnionych technicznie. Europejska Agencja Chemikaliów (ECHA) oraz autorzy wniosku analizują także możliwość wprowadzenia mniej restrykcyjnych form ograniczeń dla wybranych branż.
